Sandžak, Bijelo Polje, Novi Pazar… Avdo Međedović – Homer Balkana! Sandžaklija koji je dokazao postojanje Homera

Sandžak, Bijelo Polje, Novi Pazar: Avdo Međedović je najveći bošnjački epski pesnik svih vremena i jedan od epskih stvaralaca uopšte. Autor je čuvenog epa „Ženidba Smailagić Meha“, dugog kao „Ilijada „ i „Odiseja” .

Priča o čoveku čija je usmena poezija oduševila svijet

Rođen je 1875. godine, u selu Obrov, u blizini Bijelog Polja.

Njegove pesme neprevaziđene su po jačini i dužini ispevanih stihova, a poznati američki naučnik Milman Peri, istraživač sa Univerziteta Harvard iz prve polovine XX stoleća, nazvao ga je „balkanskim Homerom“.

Avdovo Bijelo Polje

Sasvim je vjerovatno da nije bilo američkih filologa, koji su upravo tražili u balkanskoj bošnjačkoj epici pjevača-pjesnika Avdovog tipa, epos Ženidba Smailagić Meha ne bi bio zapisan, ili, ako bi bio zapisan, ne bi bio u obliku, obimu i kvalitetu kakav je sada.

Porodična kuća Avda Međedovića u Obrovu – Bijelo Polje

U detinjstvu nije učio nikakve škole, a nakon navršenog punoletstva punih devet godina služio je u osmanskoj vojsci i za to vreme dobro savladao osmanski jezik i u Solunu završio podoficirsku školu.

U ritmu gusala: Avdo Međedović i balkanski ep

Nakon povratka iz vojske životni vek proveo je na imanju u rodnom Obrovu, radeći u porodičnoj radnji (kasapnici) u Bijelom Polju.

Sa guslama se susreo još u ranom detinjstvu a guslarsku veštinu učio je najpre od oca Huseina, koji je bio vrstan guslar, a kasnije i od drugih čuvenih guslara tog doba: Ćor Husa Husovića, Nezira Kaljića i drugih.

Avdo Međedović sa suprugom

Govoreći o njegovom pevanju, poznati bošnjački književnik Ćamil Sijarić, koji je kao dečak imao priliku da sluša Avda Međedovića , zapisao je: „Željenom gostu su dali najbolje mesto u sobi, među prozorima sjeli su ga na šiljte, a iza leđa metnuli jastuke da se nasloni.

Oko 100.000 stihova sandžačkog Homera

Sjedeći tako, okrenut slušaocima, od kojih su oni viđeniji sjedeli na ćilimu, ostali na sećijama ili su stajali, Avdo je započeo svoju pesmu…

Glas epova: Avdo Međedović – poslednji doajen s usana naroda

Glas mu je bio bariton, jasan, zvučan, dolazio je iz dubine grla.“

Avdo Međedović (1875 – 1953)

Malo je ko tada u Bijelom Polju i znao za nekog Homera. I da je neko gledao Avda Međedovića kako pije vodu sa šadrvana i rekao: „Ovo je Homer“, to bi prošlo kao dokona lakrdija, jer je svako znao da je Avdo Međedović običan seljak iz Obrova kraj Bijelog Polja, koji se od drugih razlikuje po tome što ume da peva uz gusle.

Svetski epski pesnik

Ko je dokon, može da ga sluša i dangubi, a ko ga sluša pašće na njegove grane. Osiromašiće, kao što je on osiromašio, jer, „u kojoj kući gusle gude, tu žižak na tavanu žito ne jede“, govorio je Ćamil Sijarić o Avdu Međedoviću.

Kako je jedan guslar iz Sandžaka fascinirao američke istraživače i zauvek promenio razumevanje usmene epike

Na Harvardu i drugim elitnim univerzitetima u Americi, delo Avda Međedovića upoređuje se sa delom poznatog starogrčkog pesnika Homera.

Kako su stihovi iz Sandžaka potvrdili teoriju usmenog pesništva američkih istraživača

Među 58 zabeleženih pesama Avda Međedovića ističu su: Sultan Selim uzima Bagdat, Đerđelez Alija i Vuk Jajačin, Ženidba Smailagić Meha, Bolovanje cara Dušana u Prizrenu, Robija Tala Oreškog osam godina u Ozimu, Osman-beg Delibegović i Pavićević Luka, Mujo i Halil ufatili Kostreš Harambaša, Ženidba Vlahić Alije Zlatom Alajbega iz Klisa.

Međedovići na okupu

Ondar, moja skupljena gospodo, Sad velimo pesmu da brojimo, I s tom pesmom da se veselimo. Ta je pesma od starog zemana, Što su stare radile gazije, I junaci u svakoj stranci, Za sjajnog Sulejmana carstva.

Ženidba Smailagić Meha

Uzviš’no se Carstvo Tusrko zvalo; Tristo šest imo valiluka. Bosna mu je ključanica bila, Od svakoga dobrog pozdanija. Ondar se je londža pokupila; U Kajnidži u pijanoj mehani, A đe se vazda naučila. Na toj londži trideset begova, Sve glavnije od šeher Kanidže, Age carske dvades i četiri. Uvrh londže Hasan-paša Tiro, pored njega pedeset delija. Pokraj Paše, sa lijeve strane, Ajan Omer, od Kanidže dedo; Pokraj Deda dva dizdara carska; Kraj dizdara Cifrić Hasan-aga; Do Hasana sindrak Mehmed-aga…

Zaim Međedović – sin Avda Međedovića

Međedovićeva epska pesma „Ženidba Smailagić Meha“ ima 12.311 stihova i duga je kao „Ilijada“ i „Odiseja“. Prvi put ova pesma objavljena je u Sarajevu, 1987. godine.

Živa knjiga epske pjesme

Nepoznat i nepriznat, kako je i živeo, Avdo Međedović je umro, u svom rodnom Obrovu, 1953. godine.

O bogatom epskom stvaralaštvu Avda Međedovića pisali su mnogi historičari književnosti, lingvisti, muzikolozi, folkloristi i drugi istraživači, a na bazi proučavanja njegove i druge bošnjačke epske poezije utemeljena je i jedna sasvim nova teorija književnosti.

Binasa Malićević