Sandžak, Novi Pazar… Da se ne zaboravi: Novopazarci, Albanci i Pešterci sačuvali su Pazar od pokolja! Aćif efendija – Lider Sandžaka u burnim vremenima

Sandžak, Novi Pazar: Aćif Hadžiahmetović, u narodu poznat kao Aćif-efendija, jedan je od najpoznatijih sandžačkih političara između dva svetska rata.

Tamo gde je pao, narod ga i danas uzdiže

Rođen je u Novom Pazaru, 1887. godine. Osnovnu školu i ruždiju završio je u Novom Pazaru, a u periodu od 1913. do 1920. godine školuje se u Istanbulu i na turskoj Vojnoj akademiji u Bitolju, poznatoj po tome što je na njoj studirao i turski presednik Kemal Ataturk.

Zaboravljeni branilac Sandžaka

Nakon završetka studija stiče zvanje kapetana i, 1920. godine, vraća se u Novi Pazar.

Kao jedan od vodećih ličnosti novopazrskog kraja, Aćif Hadžiahmetović će u periodu od početka Drugog svetskog rata biti na raznim položajima: poslanik u Skupštini Kraljevine SHS i Jugoslavije, sreski načelnik, član Vakufske direkcije i Vakufsko – mearifskog sabora u Skoplju.

Glas naroda koji je utihnuo

U prvim ratnim godinama područje Sandžaka ponovo će naći u sferi interesovanja različitih političkih grupacija i pod uticajem raznih ideoloških koncepcija.

Srce Sandžaka u vihoru rata

Novi Pazar, kao centar regije, već na početku tog rata, u nekoliko navrata će biti na meti četničkih napada, što će dovesti do samoorganizovanja lokalnih prvaka i formiranja Odbora za odbranu grada, na čijem čelu će se naći Aćif Hadžiahmetović.

Aćif Hadžiahmetović (1887 – 1945)

U odlučujućim borbama sa četničkim jedinicama, koje su, u periodu od 4. oktobra do 7. decembra 1941. godine, izvršile tri napada na Novi Pazar, Hadžiahmetovićeve snage izvojevale su pobedu i odbile neprijatelja prema Raški.

Jedan narod, jedan vođa, jedna rana

U tim borbama pomoć Novopazarcima pružili su Albanci pod komandom Šabana Poluže, kao i jedinice sa Peštera, iz Biševa i tutinskog kraja, pod komandom „junaka na bijelom polju“ Džemaila Koničanina.

Organizovanim sistemom samozaštite, Novi Pazar je iz Drugog svetskog rata izašao bez većih ljudskih stradanja i materijalnih razaranja i šteta.

Uspostavljanjem kontrole nad Novim Pazarom od strane partizanskih jedinica, 28. novembra 1944. godine, započeo je progon nad najuglednijim predstavnicima Bošnjaka iz Novog Pazara i drugih sandžačkih gradova.

Simbol otpora i nepravde u srcu Sandžaka

U tom periodu na Aćifa Hadžiahmetovića, kao vođu otpora, u tri navrata je pokušan atentat, ali je on sva tri puta ostao živ.

Umro je, ali ga nisu ubili

Zajedno sa ratnim predsjednikom Novog Pazara, Ahmetom Dacom, i drugim istaknutim pojedincima, Aćif Hadžiahmetović je streljan, u javnoj egzekuciji, 21. januara 1945. godine.

Sećanje na Aćifa efendiju kao svetionik ponosa i žrtve

– Poluža je sa svojom brigadom otišao u Novi Pazar da brani Bošnjake od napada četnika koji su u to vrijeme činili velike represalije, pljačke, ubistva i paljevine imovine Bošnjaka.

Uloga Aćifa Bljute u političkom i verskom životu Novog Pazara između dva svetska rata

Tamo je ostao jedno vrijeme sve dok nisu četničke snage protjerali dovoljno daleko, da bi se sa svojim borcima vratio u Drenicu – kaže istoričar Esad Rahić. 

JUNAK ODBRANE NOVOG PAZARA: Šaban Poluža (1871-1945)

Nije se Novi Pazar promenio. Mi smo se promenili. Izgubili smo sve ljudske vrednosti u ovom teškom vremenu. Zaboravili smo na sandžačke junake. Nastupila je ogromna pauza.

Borba za dostojanstvo Bošnjaka

Čaršija se ponovo zagleda u kartu Hadžiahmetovića, Poluže, Dace, Zvizdića, Praševića, Koničanina, braće Drešević, Kadrovića, Mukovića, Bošnjovića…

Vodili su beskrajne razgovore, istražujući i objašnjavajući, što ih je sve više činilo herojima.

Pričali su o prošlosti, sadašnjosti i budućnosti. Posebno o budućnosti. Mula Jakup Kadrović zaslužuje sve počasti, kako on tako njegovo 15 koljeno.

Nesledili su očevu lepotu, ali bili su hrabriji, uporniji, srčaniji…

Ćamil se plašio samo za sandžački živalj. Branio je svoju zemlju i narod.

Hasan Zvizdić je bio tokom Drugog svetskog rata komandant odreda Muslimanske milicije iz Sjenice, te glavni trgovac stoke u regionu koji je zavisio od stočarstva – zbog čega je njegov uticaj u Sandžaku bio snažan.

Rođen je u Sjenici, 1892. godine, kao najstariji sin Muhameda.

Kao i mnogi drugi koji su, nakon austro-ugarske okupacije Bosne i Hercegovine, 1878. godine, bili primorani da napuste svoje domove, i bratstvo Zvizdića kreće u muhadžirluk u potrazi za novim zavičajem nastanjuje se u okolini Sjenice.

Ahmet ef. Daca spada u red najvećih sinova Sandžaka, jer je u toku Drugog svetskog rata bio među prvim u odbrani Novog Pazara od četnika Draže Mihailovića.

Čuvari časti i vjere u teškim godinama

Historijska istraživanja i analiza dešavanja iz ovog perioda, međutim, u značajnoj meri, zaobišla su ove događaje, a podaci do kojih su došli neki istraživači govore da je na Hadžetu u to vrijeme ubijeno više od 1. 500 Bošnjaka.

Svedoče sandžački istoričari, profesori, pisci, akademici…

Binasa Malićević