Praistorijska figurina iz Novog Pazara

Antropomorfna praistorijska figurina pronađena u blizini Novog Pazara u ataru sela Požežina, prva je takve vrste sa našeg prostora.  Ova figurina nalazi se u izložbenom prostoru muzeja “Ras” i baš na Dan grada dobila je ime Pazarka.

“Hteli smo da na ovaj svečarski dan, Dan grada, otvorimo prezentaciju o figurini koja je najverovatnije iz petog milenijuma pre nove ere. Ono što je jako važno je to da smo joj dali simbolično ime Pazarka, upravo zbog Dana grada”, rekao je direktor muzeja “Ras”, Elmir Habibović.

On je ovom prilikom pohvalio arheologe koji stalno prate iskopavanja na gasovodu koji prolazi kroz naš grad i opština Tutin i Sjenica i dodao da je čitav Novi Pazar pravi istraživački raj.

Objasnio je da je Pazarska figurina  visoka 10 cm i 3 mm, braon i tamne boje, izraženih širokih kukova, gluteus, sa naglašenim ženskim seksualnim karakteristikama. Ukrašena je trima paralelnim urezima u predelu pojasa i oko vrata, koji mogu predstavljati odeću ili nakit. U urezima su primećeni ostaci okera, što znači da je bila bojena ili samo na tim mestima , ili je samo ta boja sačuvana. Glava ima približno trougaonu formu, plastično izveden nos. Oči su prikazane rudimentarno  kosim urezima, dok je vrh glave polukonusan i podeljen na dve sfere, koje najverovatnije simbolišu  ovnujske rogove. Izrađena je od pečene gline sa velikim prisustvom kvarca. Modelovanje vršeno jednostavno naglašavanjem nosa, ovčijih rogova, izdvajanjem grudi i vulve, urezivanjem ukrasa i očiju, dok je gluteus dobijen uvijanjem listova gline.

Kultura i vreme

Pripada vinčaskoj kulturi kod nas, i hronološki se prema stilu može odrediti u nastariju fazu vinčanske kulture. Po svojoj formi podseća na  starije starčevačke figurine, te se približno može datovati u početak 5. milenijuma stare ere. Figuralna plastika je prepoznatljiva  karakteristika ove izuzetno napredne  neolitske kulture, sa primetnim regionalnim razlikama i hronološkom tipologijom.

Značenje i kontekst

Ova praistorijska figurina predstavlja dragocen nalaz u rasvetljavanju najstarije prošlosti i prvih sedentarnih ljudskih zajednica na širem području današnjeg Novog Pazara.

“Na osnovu toga može se graditi hipoteza o karakteristikama vinčanske zajednice  koja se razvijala na obali Tušimljanske reke, i o značaju ovce za život iste. Starija tumačenja vinčanske figuralne plastike vezana su za kult magna mater, kao i slična tumačenja o plodnosti, ili najjednostavnija da su u pitanju dečije igračke. Svako ozbiljnije tumačenje uslovljeno je istraživanjima, kojih do sad nije bilo, jer su nalazi pronađeni skoro van konteksta”, objasnio je arheolog Mustafa Baltić.

Biljana Veljović