Pamtimo: 31 godina od zločina u Štrpcima
Danas se navršava trideset jedna godina od zločina u Štrpcima, kada su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS), na železničkoj stanici u Štrpcima (BiH), iz voza br. 671 koji je saobraćao na liniji Beograd–Bar, izveli 20 putnika i potom ih ubili. Posle više od tri decenije, porodice žrtava i dalje čekaju na pravdu pred pravosuđem Republike Srbije, tragaju za posmrtnim ostacima svojih najbližih i ne uspevaju da ostvare status civilnih žrtava rata.
Pripadnici VRS su 27. februara 1993. godine iz voza izveli 19 građana Savezne Republike Jugoslavije i jedno N. N. lice i potom ih ubili. Žrtve zločina u Štrpcima su: Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rifat Husović, Halil Zupčević, Senad Đečević, Jusuf Rastoder, Ismet Babačić, Tomo Buzov, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedno nepoznato lice. Najstarija žrtva je imala 59, a najmlađa samo 16 godina. Do danas su pronađeni posmrtni ostaci samo četiri žrtve. Telo Halila Zupčevića je pronađeno krajem godine, a ostaci Rasima Ćorića, Jusufa Rastodera i Iljaza Ličine pronađeni su u jezeru Perućac godine.
Porodicama žrtava, većinom državljanima Srbije, ne priznaje se status civilnih žrtava rata u Republici Srbiji, koji bi im omogućio priznanje patnji koje su pretrpeli i skromnu materijalnu podršku. Razlog tome su diskriminatorne odredbe Zakona o boračko-invalidskoj zaštiti na koje dugi niz godina ukazuju žrtve i njihova udruženja, FHP i druge nevladine organizacije.
Za zločin u Štrpcima pred sudovima u regionu pravnosnažno je osuđeno 10 lica, dok je postupak koji je od 2019. vođen pred Višim sudom u Beogradu protiv prvobitnih petoro, a potom – nakon smrti Ljubiše Vasiljevića 2021. godine – četvoro optuženih prošlogodišnjom odlukom Apelacionog suda u Beogradu vraćen na početak. Postupak je u januaru počeo iznova, a optuženi Jovan Lipovac preminuo je ovog meseca.
Nijedan postupak nije vođen protiv predstavnika vojske, policije i civilne vlasti u Srbiji koji nisu sprečili otmicu civila iz voza, iako su bili obavešteni o planiranoj akciji. Krajem oktobra 2023. godine, Apelacioni sud u Beogradu je ukinuo prvostepenu presudu kojom su Gojko Lukić, Duško Vasiljević i Jovan Lipovac osuđeni na kazne zatvora od 10 godina, a Dragana Đekić na petogodišnju zatvorsku kaznu zbog zločina u Štrpcima – i predmet vratio na ponovno postupanje.
Razlozi za ukidanje prvostepene presude, po nalazima Apelacionog suda, uključuju propust prvostepenog suda da odluči o predlozima odbrane o ispitivanju svedoka, što ukazuje da postupak nije vođen savesno i s dužnom pažnjom, jer u protivnom ne bi moglo da se desi da sud ne donese nikakvu odluku, ni pozitivnu ni negativnu. Pred sudovima u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini je za zločin u Štrpcima osuđeno 10 lica. Nebojša Ranisavljević, komandir voda „Skakavac“ Interventne čete Višegradske lake pešadijske brigade VRS, osuđen je pravnosnažno presudom Vrhovnog suda Crne Gore 2003. godine na kaznu zatvora od 15 godina. Mićo Jovičić, pripadnik Višegradske brigade VRS, pred Sudom BiH je priznao krivicu 2016. godine i osuđen je na petogodišnju zatvorsku kaznu.
U avgustu 2023. godine, Apelaciono veće Suda BiH potvrdilo je prvostepenu presudu kojom su Obrad i Novak Poluga, Petko Inđić, Radojica Ristić, Dragan Šekarić, Oliver Krsmanović i Miodrag Mitrašinović, pripadnici Druge podrinjske lake pešadijske brigade Višegrad, osuđeni na po 13 godina zatvora. U oktobru 2023. godine, Apelaciono veće Suda BiH potvrdilo je prvostepenu presudu kojom je Boban Inđić, komandir Interventne čete Višegradske brigade, osuđen na 15 godina zatvora.
Lokalna samouprava u Prijepolju podigla je 2009. godine spomen-obeležje posvećeno devetorici ubijenih iz Prijepolja. Godine 2016, Opština Novi Beograd postavila je spomen-ploču jednoj od žrtava, Tomi Buzovu, na zgradi u Ulici Milutina Milankovića u kojoj je živeo, bez navođenja okolnosti u kojima je stradao. Tu spomen-ploču su krajem decembra 2022. skinula nepoznata lica, ali ona je na inicijativu suseda vraćena na zgradu u aprilu 2023. godine. Žrtve ovog zločina, kao i druge nesrpske žrtve oružanih sukoba devedesetih godina, ostaju nevidljive u praksama memorijalizacije na državnom nivou.
Fond za humanitarno pravo će, kao i svake godine, s porodicama žrtava prisustvovati obeležavanju godišnjice ovog zločina u Prijepolju, stoji u saopštenju za javnost Sandžačkog odbora za zaštitu ljudskih prava i sloboda.
